Diasporadan Sorumlu Devlet Kurumları Başkanlarının katıldığı Uluslararası Bakü - Şuşa Forumu 20-21 Aralık tarihlerinde geçekleşti. Bakü - Şuşa Diaspora Forumu’na, Yurt Dışı Türkler ve Akraba Toplulukları Başkanı Abdullah Eren de katıldı. Diğer katılımcıları; Türk Devletleri Teşkilatı Genel Sekreter Yardımcısı Yerzhan Mukash, Macaristan Cumhuriyeti Milli İşler Müsteşarı Politika Arpad Janos Potapi, Kırgızistan Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Devlet Dili ve Dil Politikası Ulusal Komisyonu Başkanı Kanybek Osmonalie, Özbekistan Uluslararası İlişkiler ve Yabancı Ülkelerle Dostane İlişkiler Komitesi Başkanı Rustambek Kurbanov, Kazakistan Cumhuriyeti Otandastar Vakfı Uluslararası Daire Başkanı Kalybek Koblandin, KKTC Dışişleri Bakanlığı Müsteşarlığı Başkanı Kemal Köprülü oldu.
İlk Gün Bakü’de Şeref Sokağı Ziyaret Edildi
Katılımcılar ilk gün Bakü’deki Şeref sokağını ve ardından Şehitler Anıtını ve 20 Aralık’tan önce modern Azerbaycan Devletinin kurucusu, seçkin devlet adamı Haydar Aliyev’i Şeref Mezarlığı’nda büyük bir saygıyla andılar. Milli liderin mezarı önüne davetliler adına çelenk bırakıldı. Şehitler Mezarlığı’nı da ziyaret eden forum katılımcıları ülkemizin özgürlüğü ve toprak bütünlüğü uğruna mücadelede hayatını kaybeden kahraman vatan evlatlarının hatırasını saygıyla andılar. Davetliler adına Ebedi Meşale Abidesi’ne çelenk bırakıldı. Forumda, Türk devletlerinin ve devletsiz Türklerin soruları üzerine konular üzerinde duruldu. İkinci gün Türk dünyası kültür başkenti Şuşa’da diaspora faaliyetleri görüşülmek üzere forum başladı. Sonra katılımcı kurumların 2023 yılı için Diaspora Ortak Eylem Planının ve Eylem Stratejisinin müzakeresi yapıldı.
Davetlileri selamlayan Azerbaycan Devlet Diaspora Komitesi Başkanı Fuad Muradov’un dediği gibi, Türk Devletleri Teşkilatının oluşmasına giden yolun 2009 Nahçıvan Zirvesi’nden başlaması tesadüf değil. Başkan
İlham Aliyev’in dediği gibi, canı ve kanı bir Türk ülkeleri ile ilişkilerin bütün alanlarda güçlendirilmesi Azerbaycan’ın dış siyasetinin ana önceliklerinden biridir. Bu konuda Diasporadan sorumlu kurumların üzerine düşen görev dünyadaki Türklerin tek yumrukta bir hedefe vurmayı başaran tüm Türk diasporasında birleşmeye katkıda bulunmaktır.
Forumda dünyadaki Türk diasporalarının entegrasyonuna yönelik önemli projeler, TDT’ye üye ülkeler arasında kültürel-insani iş birliğinin derinleştirilmesi, diaspora kurumları arasında iş birliğinin önemi, yurt dışında yaşayan Türk topluluklarının ana dillerinde eğitim görme imkanına sahip olması ve diğer önemli başlıklar etrafında da fikir alışverişinde bulunuldu.
Katılımcılar Arasında KKTC’de Yerini Aldı
Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti, Türk Devletler Teşkilatı’nın Semerkant’ta düzenlenen 9. Zirvesi’nde gözlemci statüsü kazanmıştı. KKTC, Türk Devletler Teşkilatına resmi olarak ilk defa bu organizasyon ile katıldı. KKTC adına katılan Kemal Köprülü bu organizasyona katılmaktan mutluluk duyduğunu ifade etti. Forumda konuşma yapan Köprülü; Kıbrıs Türk halkının maruz bırakıldığı mezalimlerden, sistematik olarak uygulanan haksız ambargolar sebebiyle siyasi, sosyal, ekonomik sıkıntılar yaşadığından ve bu sebeple Kıbrıs Türk halkının göç etmek zorunda kaldığını ifade etmiştir. Köprülü ayrıca yapmış olduğu konuşmada KKTC’nin diaspora faaliyetlerinden de bahsetmiştir.
Şuşa’nın Tarihi Mirası Hakkında Konuşuldu
Devlet Diaspora Komitesi Başkan Yardımcısı Elşad Aliyev’in moderatörlüğü ile düzenlenen forumun ikinci gününde Azerbaycan Başkanının Şuşa Bölgesi Özel Temsilcisi Aydın Kerimov etkinlik katılımcılarına Şuşa’da yürütülen iyileştirme ve restorasyon çalışmaları hakkında da detaylı bilgi verdi. Önce Gence kapılarını ve “Kurşunlanmış heykeller”i ziyaret eden davetlilere şehirde yürütülen imar ve restorasyon çalışmaları hakkında bilgi verildi.
Abdullah Eren Forumda Konuşma Yaptı
YTB Başkanı Eren programda yaptığı konuşmada YTB’nin Türk devletleri diaspora çalışma grubunda Türkiye’yi temsilen bulunduğunu aktardı. Türk diasporasının bulunduğu ülkelerde muhataplarına yönelik tecrübe paylaşım programları gerçekleştirdiklerini anlatan Eren, farklı ülkelerde yaşayan soydaşlarının kaynaşmasını teşvik ettiklerini belirtti. Hem Türkiye hem de Türk dünyası diasporasının yaşadıkları ülkelerde ve zaman zaman da ana vatanlarında çeşitli sorunlarla yüzleştiğine dikkat çeken Eren, diasporaların gerek ana vatanlarında gerekse de yaşadıkları ülkelerde hayatın her alanına katkı sağladıklarının altını çizdi.
Türk Devletleri Teşkilatı Genel Sekreter Yardımcısı Yerzhan Mukash’i konuşmasında; Azerbaycan, Özbekistan, Türkiye ve Kırgızistan diasporalarına destek vermeye her zaman hazır olduklarını ifade etti.
Forumda Dikkat Çekilen Konular Ortak Eylem ve Dil Meselesi Oldu
Uluslararası Bakü - Şuşa Diasporası Forumu’nda en çok dikkat çekilen konular 200 milyonu bulan Türk nüfusunun sorunları ve devletleri dışında yaşayan Türklerin dil hakları meselesi oldu. Ayrıca “Tek milletin iki diasporası olmaz.” ifadesi de dikkat çekiciydi. TDT’nın belirlemiş olduğu 2040 vizyonu doğrultusunda çalışmalar yapıldı.
Forum Akışında Katılımcılar Ortak Stratejilerden Bahsetti
Şuşa’daki foruma üye devletlerin kendi topraklarında yaşayan ve faaliyet gösteren katılımcı devletlerin diasporalarının faaliyetlerinin karşılıklı düzenlenme ve koordinasyon konularının tartışılmasıyla başladı.
Forum Azerbaycan, Özbekistan, Türkiye ve Kırgızistan’ın kendi kurumları arasında mutabakat zaptının imza töreni ile devam etti.
Devlet Diaspora Komitesi Başkanı Fuad Muradov 200 milyonluk Türk dünyasının bir araya gelmesinde diasporanın önemli rolünün olduğunu söyledi, komitenin faaliyeti ve hayata geçirdiği projeler hakkında detaylı bilgi verdi.
Forum katılımcısı olan Türkiye, Kazakistan, Kırgızistan, Özbekistan, Macaristan ve Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti’nin temsilcileri diasporalar arasında tutarlı ve sistematik iş birliği kurmanın önemini vurguladılar. Daha sonra 2023 yılında Türk dünyasının kültür başkenti Şuşa’da yapılması önerilen etkinlikler hakkında fikir alışverişinde bulunuldu ve ardından tüm katılımcıların ortak kararı ile “Uluslararası Bakü - Şuşa Diaspora Forumu Ortak Bildirisi” imzalandı.
Türk devletleri 9. Zirve’den bu yana önemli atılımlar gerçekleştirmiş farklı konularda farklı ülkelerde toplantılar düzenlemiştir. 20-21 Aralık 2022 tarihlerinde Uluslararası Bakü - Şuşa Diaspora Forumu da bunları önemli örneklerinden biridir. Türk devletlerinin ve kendi devletleri dışında yaşayan Türklerin uğradığı haksızlıkların dile getirilmesi ve ortak bir eylem planı oluşturulması açısından oldukça önemli görülen bu toplantı aynı zamanda Türk devletlerinin birbirinin dertlerini daha yakından tanıması açısından da önemlidir. Daha önce de benzer toplantılar yapılmıştır. Bu sene ilk defa KKTC’nin yeni bir ses olarak foruma dahil olması da toplantıyı özel kılmış, diğer Türk devletlerine, KKTC’nin sorunlarına daha yakından bakma fırsatı vermiştir. Toplantıya ev sahipliği yapan Azerbaycan ve özelinde Fuad Murodav forumun sorunsuz geçmesi için büyük emek harcamıştır. Türkiye Azerbaycan ikili görüşmelerinin neticesinde Devlet Diaspora Komitesi ile de iş birliğimizin genişletildiği duyurulmuştur.
Uluslararası Bakü - Şuşa Diaspora Forumu Ortak Bildirisi
20-21 Aralık 2022 tarihlerinde Bakü - Şuşa’da düzenlenen “Uluslararası Bakü - Şuşa Diaspora Forumunun katılımcıları olarak, dünya Türk toplumunu Azerbaycan’ın kültür başkentinde ağırlamaktan gurur duyuyoruz. Foruma katılan devletler, diasporalarının yakın entegrasyonuna her zaman katkıda bulunmuştur. Türk Devletleri Teşkilatı çerçevesinde kabul edilen Türk Diasporası Ortak Eylem Stratejisi uyarınca gerçekleştirilen ikili ve çok taraflı toplantılar, çeşitli programlar ve forumlar ilişkilerimizin daha da genişlemesine hizmet etmiştir. Bu yıllarda ortak çıkarların korunması adına diaspora alanındaki imkanlar birleştirilmiş, ortak çıkarları ilgilendiren bölgesel ve uluslararası stratejik konularda birlik ve beraberlik sergilenmiştir.
Özellikle Türk Devletleri Teşkilatına üye devletlerin diasporalarının yakınlaşması ve iş birliğine yönelik bir dizi önemli adım atılmıştır. Türk diasporaları için ortak eylem stratejisi belirlenmesinin yanı sıra sorumlu kurumlar arasında muhtıralar imzalanmıştır. Çoğu üye devletin diaspora işleri için, karşılıklı ziyaretler ve kurum başkanları toplantıları düzenlendi, Bakü ve Bursa’da üye devletlerin diaspora örgütleri arasında deneyim paylaşımı programları, Berlin ve New York’taki Türk diasporalarına yönelik kapasite geliştirme programları uygulandı.
Dünyanın farklı ülkelerinden diaspora örgütleri, iş adamları, bilim adamları ve diğerlerinin katılımıyla Bakü ve Bursa’da Türk Diaspora Forumları düzenlendi ve yıllık ortak eylem planları ile Türk diasporalarına yön verme deneyiminin temeli atıldı. Bu bağlamda 44 gün savaşında Türk dünyasının sağladığı bilgi desteği, Azerbaycan hakikatlerinin dünyaya tanıtılmasında ve Azerbaycan’a yönelik provokasyonların önlenmesinde büyük rol oynamıştır.
Azerbaycan’ın 44 günlük savaş zaferinin ardından Haziran 2021’de Azerbaycan ile Türkiye arasında imzalanan Şuşa Deklarasyonu, Türk diasporalarının Ortak Eylem Stratejisi için yeni ufuklar açtı.
Diasporalarımızın bundan sonraki faaliyetlerine ilişkin önemli programatik belgede, Türk Devletleri Teşkilatına üye diğer devletlerin tek diaspora hareketine katılması, iş birliği ve dayanışmanın geliştirilmesi ciddi görevlerden biri olarak ortaya konmuştur. Türk devletlerinin ortak diaspora politikasının geliştirilmesi konusundaki hassasiyeti, Teşkilatın sırasıyla 2021 ve 2022 İstanbul ve Semerkant Zirvelerinde kabul edilen “Türk Dünyası Görüşü-2040” ve “Strateji 2022-2026” belgelerine yansımıştır.
Türk Devletleri Teşkilatı 9. Zirvesi Semerkant Bildirgesi ve burada kabul edilen diğer belgeler, özellikle dünyada yaşayan Türklerin millî haklarının tek bir çerçevede korunması için konulan önemli hedeflere ulaşılması için elverişli koşullar oluşturmaktadır. Zirve, Türk devletlerinin liderlerinin de vurguladığı gibi, tüm Türk dünyasını ilgilendiren sorunların çözümlerinin tartışılması açısından büyük önem taşıyor. Dolayısıyla hangi ülkede yaşarsa yaşasın, Türk dünyası ülkelerinde yaşayan gençlerin okullarda ana dillerinde eğitim almaları gerekliliği ile ifade edilen sorun Türk Devletleri Teşkilatı’nın gündeminde her zaman yer almalıdır. Ne yazık ki birçok Türkçe konuşan ülkenin sınırları dışında yaşayan Türkçe konuşan halklar bu imkanlardan mahrum kalmaktadır.
200 milyonluk Türk Dünyası’nın geniş bir coğrafyayı kapsayan büyük bir aile olduğunu ilan ediyoruz. Bu ailenin fertleri olarak Türk dünyasının birliği hedefine sadık kalacağız, milli menfaatlerimiz için birbirimize destek olmaya, dayanışmamızı güçlendirmeye ve iş birliğimizi genişletmeye devam edeceğiz!
Şuşa şehri, 21 Aralık 2022
