Rusya’nın enerji ambargosundan kaynaklı Avrupa’da enerji krizi yaşanıyor. Avrupa, ambargonun etkilerini, Hazar gazını Türkiye üzerinden Avrupa’ya taşıyan Trans Anadolu Doğalgaz Boru Hattı (TANAP) ile çözmeyi düşünüyor.
AB Yeni Ortaklar Arıyor
Rusya-Ukrayna savaşı sonrası Avrupa Birliği (AB), Rus doğalgazından kademeli olarak çekilmeye başlamıştı. Rusya da birçok Avrupa ülkesine doğalgaz ihracatını durdurmuş ya da azaltmış durumda. Bu durumda Rusya yeni pazar arayışına çıkarken, AB’de yeni ortaklar aramaya başladı.
AB’nin, Rusya ambargosu ile enerji krizi yaşamaya başlamasıyla, enerji alanında Kafkasya ve Orta Doğu ülkelerinin önemi arttı. Bununla beraber, AB ile iş birliği yapabilecek en önemli ülke Azerbaycan oldu.
Trans-Hazar Ulaşım Rotası Avrupa’da Heyecan Yarattı
27 Haziran’da Bakü’de bir araya gelen Azerbaycan, Türkiye ve Kazakistan ülkelerinin bakanları gerçekleştirdikleri toplantıda, Hazar Denizi'ni geçerek Türkiye üzerinden Avrupa'ya ulaşacak yeni bir enerji, mal ve lojistik transit yolu için genel uzlaşma ve detayların sağlandığı ve bir sonraki toplantının Kazakistan'da 2022 Sonbahar aylarında yapılmasının beklendiği vurgulandı. Toplantıda Hazar Geçişli Doğu-Batı Orta Koridorunun geliştirilmesi konusu ele alındı. Ortaya konulan bu proje Avrupa’da heyecan yarattı.
Avrupa Birliği (AB) haberleri yapan New Europe, yapılan toplantının ardından, “Tileuberdi (Kazakistan Başbakan Yardımcısı ve Dışişleri Bakanı Muhtar Tileuberdi) bölgede Azerbaycan ve Türkiye'nin anahtar öneme sahip politik ve ekonomik ortaklar olduğunu ifade etti. Toplantıya katılanlar demiryolları, petrol boru hatları gibi ortak projelerin hayata geçirilmesini de masaya yatırdılar. Avrupa yönündeki sınırlı sayıda enerji fırsatları düşünüldüğünde Hazar Denizi'nden Karadeniz'e uzanan bir rota Avrupa için özellikle önemlidir. Toplantıya katılan bakanlar da bölgedeki ulaşım hacminin arttırılmasının bölgedeki limanlarda yeterli sürede gerçekleşecek olan bir gümrük vergisi ve teknik modernizasyon istediği konusunda hemfikirler. Bu şekilde ticaret ve ekonomik iş birliği de güçlenecek." ifadelerinde bulundu.
Bakü ile AB Arasında Anlaşma İmzalandı
Enerji krizi yaşayan Avrupa bu sorunu Azerbaycan ile çözmek amacıyla taslak bir belge hazırladı. Avrupa Komisyonu Başkanı Ursula von der Leyen, enerji kaynaklarını çeşitlendirmek ve Azerbaycan ile anlaşma imzalamak amacıyla Bakü’ye gitti. Bakü’ye gelen von der Leyen, Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev ile görüştü. Görüşme kapsamında AB ile Azerbaycan arasında anlaşma imzalandı.
Anlaşma kapsamında, enerjide Rusya’ya bağımlı olan Avrupa hükümetleri, kaynaklarını çeşitlendirmek amacıyla, Hazar gazını Türkiye üzerinden Avrupa’ya aktaran Güney Gaz Koridorunu (GGK) genişletmeyi istiyor. Güney Gaz Koridoru kapsamında inşa edilen TANAP'ın Avrupa ayağı olan Trans Adriyatik Boru Hattı’nın (TAP) yıllık kapasitesinin iki kat artırılması, Rusya'dan yılda yaklaşık 155 milyar metreküp doğal gaz satın alan Avrupa'nın Azerbaycan'dan daha fazla gaz satın alması ihtimalini artırıyor. Belgede, Güney Gaz Koridoru ve TAP üzerinden Avrupa’ya ihraç edilen yıllık 8 milyar metreküplük gazın, 2027 yılında 20 milyar metreküpe çıkarılması hedeflendi. Anlaşma ile Güney Gaz Koridoru hattında kapasite artırmak amaçlı yatırımlar planlanıyor.
Anlaşmayla birlikte yenilenebilir enerji de gündeme geldi. Yapılacak çalışmalarda, yenilebilir hidrojen kaynaklarının transferi için, elektrik alt yapısını geliştirmenin yollarının aranacağına dikkat çekildi. Gerçekleştirilmesi planlanan projelere Türkiye’nin de katılabileceği ifade edildi.
İmzalanan mutabakat zaptı sonra Azerbaycan Cumhurbaşkanı Aliyev, enerji güvenliğinin önemli olduğunu belirterek, AB için, “Sizinle Azerbaycan arasında enerji alanında uzun süreli, öngörülebilir ve çok güvenilir bir iş birliği elbette büyük bir değerdir” sözlerini dile getirdi.
Azerbaycan Güvenilir Bir Enerji Ortağı
Avrupa Birliği (AB) ile Azerbaycan arasında yapılan görüşmede imzalanan mutabakat zaptı ile Avrupa’nın, Azerbaycan’dan aldığı doğalgaz ithalatı ikiye katlanacak.
Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev ve AB Komisyonu Başkanı Ursula von der Leyen, imzaladığı mutabakat zaptı ardından basın toplantısı düzenledi. Cumhurbaşkanı Aliyev, “Azerbaycan’ın ileri sürdüğü AB ve ortaklarımız tarafından desteklenen enerji projeleri, Avrupa’nın enerji haritasını tamamen değiştirdi” dedi.
AB ve Azerbaycan arasında petrol, gaz alternatif enerji ve diğer konuları kapsayan bir enerji diyaloğu başlattıkları vurgulayan Aliyev, rüzgâr ve güneş enerjisi ile ilgili projeler başlandığını ve çok büyük kaynak tabanına sahip olduklarının da altını çizdi.
AB Komisyonu Başkanı Ursula von der Leyen ise, Rusya’nın Ukrayna’ya saldırmadan önce de güvenilir bir enerji orta olmadığını ve bu nedenle güvenilir ortaklarla çalışmaya başladığını söyleyerek, Azerbaycan’ın çok önemli ve güvenilir bir enerji ortağı olduğunu vurguladı.
Azerbaycan’ın ‘yeşil enerji’ alanında da güvenilir bir ortak olduğunu söyleyen von der Leyen, “İmzaladığımız belge, enerji alanındaki iş birliğimizi daha da güçlendirecek. İlk etapta Azerbaycan’dan gaz ithalatını ikiye katlayacağız. Bu anlaşma aracılığıyla Güney Gaz Koridoru’nun genişletilmesine olan bağlılığımızı ifade ediyoruz. Bu proje zaten AB için çok önemli. Avrupa’ya her yıl 8 milyar metreküp doğalgaz aktarıyoruz ve gelecek yıl bu hacmi 12 milyar metreküpe çıkaracağız. İlerleyen yıllarda ise 20 milyar metreküpe yükselteceğiz. Bu durum, Rusya’dan kesilen gazın telafisine ve Avrupa’nın enerji arzına önemli katkı sağlayacak.” sözlerini söyledi.
Azerbaycan’ın yeşil enerji alanında büyük bir potansiyele sahip olduğuna dikkat çekerek, “Özellikle rüzgâr ve ‘yeşil hidrojen’ alanında büyük potansiyel var ve toplantımızda bunu ayrıntılı olarak görüştük. İmzaladığımız belge ile bu alandaki istikrarlı iş birliğimizin temellerini atmış olduk. Azerbaycan yavaş yavaş fosil yakıtlar alanındaki bir ortaktan yenilenebilir enerji alanında lider bir ortağa dönüşecektir.” ifadelerini kullandı.
Azerbaycan ile AB arasında imzalanan anlaşmaya göre genişletilmesi düşünülen Güney Gaz Koridoru, Hazar gazını Türkiye üzerinden Avrupa’ya aktaracak. Fakat 26 Haziran 2012’de imzalanan Türkiye ve Azerbaycan arasındaki anlaşmaya göre TANAP’la ilgili atılacak kapasite genişletme ve arzı artırma çalışmalarında öncelik Türkiye’ye verilecek.
Öncelik Türkiye’ye Verilecek
Avrupa’nın, Azerbaycan’dan alacağı doğal gazı iki katına çıkarması planlanan mutabakat zaptı ile genişletilmesi planlanan TANAP’ın ek kapasite artışındaki ilk kullanım hakkı Ankara ve Bakü arasında imzalanan anlaşmaya göre Türkiye’ye verilecek.
Azerbaycan’dan doğal gaz alımını artırmak ve mevcut kapasiteyi artırmak için imzalanan anlaşma AB ve Azerbaycan arasında olmasına rağmen, Türkiye ile Azerbaycan arasında 26 Haziran 2012'de imzalanan hükümetler arası anlaşmanın 7. maddesinin 8 ve 9. fıkralarına göre, TANAP'la ilgili gerçekleşecek kapasite genişletme ve arzı artırma çalışmalarında öncelik Türkiye'ye verilecek.
Söz konusu fıkralarda, "Devletler, yıllık on altı (16) milyar metreküp başlangıç hacminin üzerindeki, Azerbaycan Cumhuriyeti’ne ait ve TANAP sisteminden taşınması planlanan tüm doğal gazı öncelikle Türkiye Cumhuriyeti içerisindeki alıcılara teklif edileceğini kabul ederler. TANAP sisteminin yıllık otuz iki (32) milyar metreküplük başlangıç kapasitesinin üzerine genişletilmesi devletlerin karşılıklı anlaşmasına tabi olacaktır." ifadeleri yer alıyor.
Bu durumda, anlaşma gereği Avrupa’ya doğal gaz ihraç edilmesi için planlanan ek kapasite artışı için önce Türkiye ile anlaşılması ardından Ankara’nın onaylaması gerekiyor.
